Op hardhandige wijze zijn we erachter gekomen dat het toch niet zo’n goed idee is om afhankelijk te zijn van Russisch gas. Voor Nederland is de afhankelijkheid van import nog vrij nieuw, wij waren lange tijd een grote exporteur van ons eigen Nederlandse gas. Elders in Europa leunde de groei van het gasgebruik heel zwaar op Russisch gas. Duitsland haalt 60% uit Rusland, Oostenrijk zit op 80%, Nederland ongeveer 15%. Maar Nederland is met 40 miljard m3 per jaar een grote gasgebruiker, onze 15% is dus heel veel gas.
Het gasgebruik in Europa (EU + VK) is sinds 2010 iets afgenomen tot ongeveer 500 miljard m3, maar de import van buiten Europa groeide sterk omdat de eigen productie halveerde. De import is niet alleen uit Rusland, ook Noorwegen, Algerije of Azerbeidzjan zijn grote leveranciers en we importern steeds meer vloeibaar gas (LNG) uit oa. de Verenigde Staten. Maar Rusland is wel de grootste met ongeveer 160 miljard m3 per jaar.
Om de ongemakkelijke afhankelijkheid van Russisch gas snel te verminderen heeft de EU het Repower programma ontwikkeld.
Het moet de gasimport vanuit Rusland al dit jaar met tweederde verminderen! Het EU-plan gaat over het vergroten van de wintervoorraden; meer invoer van vloeibaar aardgas (LNG) en het verminderen van het gasgebruik. Speciale aandacht gaat uit naar het produceren van “hernieuwbaar” gas, het moet naar 35 miljard kubieke meter per jaar. Dit kan door vergisting en vergassing van biomassa. Er komt ook nog biogas (stortgas) uit de stortplaatsen met afval, maar dat is de afgelopen jaren sterk teruggelopen.
Het produceren van biogas was in Nederland vanaf het begin van de energietransitie een snelgroeiende sector, maar toen bij de SDE-subsidie voor hernieuwbare energie de verschillende technieken met elkaar moesten concurreren, verminderde de groei. De ontwikkelde systemen werkten niet altijd goed en omwonenden klaagden soms over geuroverlast. Maar veel problemen zijn overwonnen en de sector groeit nog elk jaar.
De eerste systemen verbrandden het biogas in een gasmotor die een generator aandreef waarmee elektriciteit werd opgewekt voor het stroomnet. De latere systemen bewerkten het biogas tot het overeenkwam met gewoon Gronings aardgas. Dit wordt groengas genoemd, de meeste nieuwe systemen produceren nu groengas. Er zijn nu ca. 65 vergisters in Nederland die groengas produceren en het gas injecteren in het gasnet. In 2021 werd 221 miljoen kubieke meter groengas geproduceerd.
Een klein deel komt van het stortgas en van de slibvergisters bij de waterzuiverinhsinstallaties (RWZI), het meeste komt van de agrarische vergisters en de systemen bij de industrie en de afvalverwerking.
| Jaar | Productie van groengas in miljoen m3 | ||||
| Uit stortgas | Uit RWZI gas | Uit mestvergisting | Uit overige vergisters | Totaal | |
| 2000 | 17 | 17 | |||
| 2015 | 6 | 74 | 80 | ||
| 2018 | 4 | 2 | 51 | 84 | 142 |
| 2020 | 5 | 9 | 87 | 100 | 201 |
221 miljoen m3 is een forse hoeveelheid gas, voldoende voor het jaargebruik van 170.000 huishoudens. Maar op het totale gasgebruik van 40 miljard kuub maakt deze ruim 0,5% groengas geen indruk. De regering wil naar de 2 miljard m3 in 2030, een vertienvoudiging in 10 jaren, er moet dus nog 1779 miljoen m3 extra geproduceerd worden!
Friesland liep in de beginjaren van de energietransitie voorop met mestvergistinginstallaties. Hierbij wordt mest gemengd met andere stoffen (de co-substraten) om de gas opbrengst te verhogen. Een nieuwe ontwikkeling is de mono-mestvergister die alleen mest gebruikt. Als de mest direct in een mono-mestvergister gepompt wordt, scheelt dat ook veel ammoniak en methaan emissies uit de stallen. Er zijn in Friesland ook vergisters waar industrie-afval of zuiveringsslib wordt vergist. De ondernemers die nu actief zijn hebben inmiddels veel kennis en ervaring opgbouwd.
Kan Friesland een bijdrage leveren aan de nieuwe en urgente ambities?
In Friesland wordt veel rundermest geproduceerd, ongeveer 9 miljoen kilo. Een kilo mest kan ongeveer 20 liter groengas opleveren, of 20 m3 per ton mest. Als de helft van de Friese mest wordt vergist, hoeveel hebben we dan?
9 miljoen ton mest * 20 liter groengas * 0,5 = 90 miljoen m3.. Dat is voldoende voor bijna 70.000 huishoudens, maar bedenk dat de huishoudens slechts 25% van de totale gasvraag bepalen.
De ruw geschatte Friese bijdrage uit mest is een mooie bijdrage aan de benodigde 1779 miljoen m3, maar daarmee zijn we er nog lang niet.
Met mest kunnen we groengas produceren, maar niet heel veel. Uit een kilo maïs of suikerbieten is 5 keer zoveel gas te produceren, maar we willen natuurlijk geen landbouwproducten direct in de vergister gooien. Restproducten (afval) uit de voedselindustrie geven veel gas, maar we doen er tegenwoordig juist alles aan om afval te verminderen! Een optie is nog afval te importeren. Maar Nederland importeert al 1,5 mijoen ton “geschikt” afval voor onze hoogontwikkelde afvalverbranders, een verdere groei ten behoeve van onze vergisters is geen duurzame oplossing.
De grote vraag is dus: waar halen we goed vergistbare grondstoffen vandaan? Met slimmer omgaan met ons huisvuil, het bermmaaisel en ander goenafval, alle mest, zuiveringsslib en industrie afval is er nog veel te winnen (zie het NEC rapport) uit onze directe omgeving.
Groengas uit eigen omgeving heeft in korte tijd, sind 24 februari, een nieuwe betekenis gekregen. We kunnen niet al ons aardgas vervangen, maar wel een deel, zeker in Friesland.
Hoe groot is de rol nu van de Friese windenergie? Daarover gaat het in mei.
Door hieronder te klikken op de links vindt u enkele relevante publicaties over groengas:
- De aanbiedingsbrief van de Provincie Fryslân bij het onderzoek “Groen gas en haar bijdrage aan de Friese energietransitie” van de New Energy Coalition (NEC).
- Het NEC rapport Groen gas en haar bijdrage aan de Friese energietransitie.
- Het RePowerEU plan voor het verminderen van de afhankelijkeid van Russisch gas en het Repower-factsheet
- EIA-rapport over de afhankelijkheid van EU van import